پارگی رباط صلیبی

رباط صلیبی یکی از چهار رباط زانو است که باعث ایجاد ثبات در مفصل زانو می‌شود. پارگی رباط صلیبی یکی از آسیب‌های شایع در زانو است. پارگی رباط صلیبی یا رگ به رگ شدن با یک تغییر ناگهانی در جهت یا به‌صورت محوری در زانویی که قفل شده است رخ می‌دهد. در زنان به دلیل تفاوت در آناتومی و عملکرد ماهیچه‌ها احتمال بروز این آسیب بیشتر است.

اهداف درمان متخصصان ارتوپد برای این شرایط تلاش جهت بازگشت بیمار به سطح عملکرد قبل از جراحت است. گاهی درمان به‌راحتی انجام می‌شود. اما معمولاً برای بازسازی رباط پاره شده نیاز به جراحی آرتروسکوپی می‌باشد. بازگشت به فعالیت عادی بعد از پارگی رباط صلیبی بسته به شرایط بیمار ممکن است شش تا نه ماه طول بکشد.

این آسیب می‌تواند باعث بروز علائمی مانند درد شدید در زانو، تورم، صدای ناگهانی و قابل شنیدن و عدم توانایی حرکت شود. درصورتی‌که با این علائم مواجه شدید باید سریعاً به یک متخصص ارتوپد باتجربه مراجعه نمایید تا هرچه زودتر اقدامات درمانی لازم انجام شده و از عوارض طولانی‌مدت جلوگیری شود. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را بیشتر با آسیب پارگی رباط صلیبی آشنا کنیم.

پارگی رباط صلیبی چیست؟

زانو دارای چهار رباط ضخیم می­باشد که استخوان­های آن را به هم متصل کرده است. از این چهار رباط، دو مورد از آن­ها یعنی رباط­های متقاطع قدامی و خلفی که به ترتیب ACL و PCL نام دارند، شکلی صلیب مانند را ایجاد می­کنند و وظیفه آن­ها ممانعت از حرکات چرخشی زانو است.

ACL در قسمت جلویی PCL  قرار دارد و باعث می­شود فمور روی تیبیا به سمت عقب سر نخورد.  PCL هم در پشت ACL از سر خوردن فمور روی تیبیا به سمت جلو، ممانعت می­کند. مجموع این دو رباط نقش پررنگی را در حفظ ثبات و پایداری زانو ایفا می­کنند.

پارگی رباط صلیبی که ممکن است در داخل یا خارج از زانو اتفاق بیفتد، نوعی پیچ‌خوردگی درجه دو یا سه است. رباط صلیبی از جلوی قسمت داخلی استخوان ران بیرون می‌آید و از وسط زانو عبور می‌کند تا بین برآمدگی‌های استخوانی (به نام ستون فقرات تیبیا) زانو که میان فلات درشت‌نی قرار دارد را به مهم متصل کند.

نقشی که این رباط ایفا می‌کند بسیار مهم بوده و از لغزش استخوان ران به سمت عقب در ناحیه ساق پا و یا برعکس جلوگیری می‌نماید. همچنین از چرخش‌های ناخواسته زانو جلوگیری خواهد کرد. درواقع می‌توان گفت بدون رباط صلیبی زانو یک حالت ناپایدار دارد و بخصوص زمانی که پا را روی زمین نگه می‌دارید تا سریع بایستید یا بچرخید ممکن است باعث کج شدن زانو شود.

علائم پارگی رباط صلیبی چیست؟

معمولاً پارگی رباط صلیبی علائم شدیدی دارد و بیماران ما آن را به‌صورت یک آسیب حاد توصیف می‌کنند که ناگهان صدای بلندی را در زانو شنیده و بعد درد شدیدی را در این ناحیه تجربه کرده‌اند. این درد به‌قدری است که راه رفتن و یا تحمل وزن نیز بسیار دشوار است. بزرگترین نشانه پارگی رباط صلیبی پس از احساس درد شدید، خالی کردن زانو می­باشد. خالی کردن زانو اصطلاحی است که برای ناپایداری زانو و خم شدن بی­اراده آن استفاده می­شود.

برای تشخیص این عارضه، پزشکان از تست آنتروپوتری استفاده می­کنند. مفصل زانو به دلیل خونریزی در داخل مفصل در عرض چند ساعت شروع به تورم می‌کند و حتی صاف شدن زانو دشوار خواهد بود. در صورت عدم درمان صحیح و به‌موقع پارگی رباط صلیبی توسط یک متخصص ارتوپد خوب، زانو احساس ناپایداری می‌کند و بیمار ممکن است از درد و تورم مکرر و حالت قفل شدن زانو به‌ویژه هنگام راه رفتن روی زمین ناهموار یا بالا یا پایین رفتن از پله‌ها شکایت کند.

 دلایل پارگی رباط صلیبی چیست؟

بیشتر آسیب‌های رباط صلیبی به دلیل آسیب در فعالیت‌های ورزشی و یا تناسب اندام رخ می‌دهد. هنگامی‌که پا محکم روی زمین گذاشته شده و زانو قفل می‌شود و یا پیچ می‌خورد، رباط صلیبی دچار کشیدگی یا پارگی می‌شود. این امر معمولاً در ورزش‌هایی مانند بسکتبال، فوتبال، فوتسال و ژیمناستیک بیشتر مشاهده می‌گردد.

زیرا در حرکت‌هایی که در این ورزش‌ها صورت می‌گیرد به دلیل تغییر جهت ناگهانی به رباط فشار وارد شده و به آن آسیب می‌رساند. این آسیب‌ها معمولاً بدون تماس هستند، با سرعت کم رخ می‌دهند و با کاهش سرعت بدن خود را نمایان می‌کنند. در هنگام فعالیت­های ورزشی، زمانی که فشار شدید به رباط صلیبی وارد شود، ورزشکار در ابتدا حس می­کند زانوهایش قفل شده است.

زانو پس از احساس قفل شدن، خم می­شود و به این ترتیب رباط صلیبی دچار پارگی می­گردد. البته همیشه هم در این موارد پارگی رباط صلیبی رخ نمی­دهد. بلکه ممکن است رباط نیمه پاره شود یا حتی بافت­ها و رشته­های تشکیل­دهنده آن دچار کشیدگی یا پارگی شوند.

آسیب‌های پارگی رباط صلیبی همچنین ممکن است زمانی رخ دهد که استخوان درشت نی جلوتر از استخوان ران قرار بگیرد. این مکانیسم صدمه‌ای است که به دلیل زمین خوردن در هنگام اسکی به دلیل ضربه مستقیم به قسمت جلوی زانو یا در تصادف رانندگی رخ می‌دهد.

عوامل خطر آسیب پارگی رباط صلیبی در زنان

همان‌طور که گفتیم زنان بیشتر از مردان مستعد آسیب‌های رباط صلیبی هستند. زیرا زنان دارای آناتومی کمی متفاوت می‌باشند که ممکن است آن‌ها را در معرض خطر بیشتری برای این آسیب‌ها قرار دهد. برخی از این تفاوت‌ها شامل موارد زیر است:

• شکاف بین دندانی در انتهای استخوان ران در زنان باریک‌تر از مردان است. درنتیجه وقتی زانو حرکت می‌کند، این فضای باریک‌تر می‌تواند رباط صلیبی را تحت فشار قرار داده و ضعیف کند.
• لگن زنان گسترده‌تر از مردان است و این باعث می‌شود که استخوان ران در زاویه‌ای بزرگ با استخوان درشت نی (که زاویه Q نامیده می‌شود) برخورد کند. این امر شرایطی را به وجود می‌آورد که رباط صلیبی با هرگونه حرکت پیچشی مقاومت کند و خطر آسیب را افزایش دهد.
• تفاوت‌های ژنتیکی نیز می‌تواند زنان را در معرض خطر بیشتری قرار دهد. ماهیچه‌های ماده دارای خاصیت ارتجاعی بیشتری بوده و حفاظتی را که عضلات همسترینگ می‌توانند از رباط صلیبی داشته باشند را کاهش می‌دهند.
• تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی نیز ممکن است بر این کشسانی تأثیر بگذارد. علاوه بر این، ماهیچه‌های همسترینگ ماده نسبت به مردان یک میلی ثانیه کندتر واکنش نشان داده و منقبض می‌شوند و خطر آسیب را هنگام فرود از پرش افزایش می‌دهند.

روند تشخیص پارگی رباط صلیبی

خوشبختانه رویدادهای ورزشی تلویزیونی به عموم مردم اجازه می‌دهند نحوه صدمات زانو را مشاهده کنند. تشخیص آسیب پارگی رباط صلیبی با گرفتن گزارش از نحوه وقوع آسیب شروع می‌شود. اغلب بیمار می‌تواند موقعیت بدن و پای خود و ترتیب رویدادها را دقیقاً قبل، حین و بعد از آسیب توصیف کند.

سپس یک معاینه فیزیکی برای زانو انجام می‌گیرد. در این معاینه فیزیکی زانو از نظر تورم، بدشکلی آشکار و کبودی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. مهم‌تر از همه، با آسیب رباطی زانو، میزان ثبات آن ارزیابی می‌شود. ازآنجایی‌که چهار رباط در زانو در معرض آسیب قرار دارند، ممکن است معاینه کننده هر یک را آزمایش کند تا مشخص شود کدام‌یک از آن‌ها آسیب دیده است.

درصورتی‌که تورم و درد شدید در زانو وجود داشته باشد، معاینه فیزیکی کمی سخت خواهد بود. بعد از این معاینه ممکن است برای تشخیص میزان پایداری و قدرت رباط صلیبی و شدت آسیب از روش‌های مختلفی مانند ام آر آی یا سی‌تی‌اسکن نیز استفاده شود.

نحوه درمان پارگی رباط صلیبی

تصمیم اصلی در درمان پارگی رباط صلیبی این است که آیا بیمار برای درمان به جراحی نیاز دارد یا خیر؟ جراح و بیمار باید در مورد میزان فعالیت قبل از آسیب، آنچه بیمار انتظار دارد بعد از بهبود آسیب اتفاق بیفتد، سلامت عمومی بیمار و اینکه آیا بیمار مایل به انجام فیزیوتراپی قابل توجه است یا خیر، صحبت کنند.

درمان غیر جراحی برای بیمارانی مناسب است که فعالیت کمتری دارند، در فعالیت‌هایی که نیاز به دویدن، پرش یا چرخش دارند شرکت نمی‌کنند و علاقه‌مند به فیزیوتراپی هستند تا دامنه حرکت و قدرت خود را بازیابند.

اما درمان با روش جراحی برای کسانی که مایل به بازگشت به فعالیت‌های سطح اول و دوم هستند، توصیه می‌شود. این وضعیت به‌طورکلی یک وضعیت اورژانسی نیست و پس از بررسی همه گزینه‌های درمانی انجام می‌شود. ورزشکاران جوان ممکن است به دلیل احتمال بی‌ثباتی زانو و عدم بازگشت به سطح رقابت، نیاز به ترمیم رباط با جراحی داشته باشند.

کسانی که کاندید درمان غیر جراحی هستند، از فیزیوتراپی و توان‌بخشی ورزشی برای بازگشت قدرت به ساق پا و دامنه حرکتی به زانوی آسیب دیده سود می‌برند. حتی در آن صورت، برخی از بیماران ممکن است از جراحی آرتروسکوپی برای رفع آسیب غضروف مربوطه و تغییر یا اصلاح تغییرات استخوانی آرتروز در زانو استفاده کنند.

اگر جراحی برنامه ریزی شده باشد، معمولاً چند هفته پس از آسیب یک دوره انتظار وجود دارد تا بهبودی حاصل شود. جراحی معمولاً طی پنج ماه پس از آسیب انجام می‌شود.

به­ یاد داشته باشید که درمان پارگی رباط صلیبی برای هر شخصی بسته به شرایط جسمانی‌اش متفاوت است. حتی می­توانیم بگوییم درمان این این عارضه برای هر شخصی منحصربه‌فرد می‌باشد. بنابراین نباید روش­های مشابه افرادی که دچار این وضعیت شده­اند را پیش بگیرید.

زمان بهبود بعد از جراحی پارگی رباط صلیبی چقدر است؟

توان‌بخشی و بازگشت به عملکرد طبیعی پس از ترمیم پارگی رباط صلیبی می‌تواند شش تا نه ماه طول بکشد. برای تسریع در روند بهبودی باید در جلسات فیزیوتراپی و بازگشت قدرت زانو بصورت منظم و تحت نظر پزشک شرکت کنید. توجه داشته باشید که فعالیت‌های سنگین بیش‌ازحد در این مدت می‌تواند به ترمیم جراحی آسیب برساند و باعث از بین رفتن مجدد رباط شود.

سخن آخر

پارگی رباط صلیبی یکی از آسیب‌های شایع در ناحیه زانو و بخصوص در ورزشکاران است که به دلیل تفاوت آناتومی بدن زنان و مردان این آسیب در زنان بیشتر رخ می‌دهد. معمولاً افرادی که به برخی ورزش‌های خاص مانند اسکی، فوتبال، بسکتبال و … مشغولند، بیشتر دچار این آسیب می‌شوند.

پارگی رباط صلیبی علائم شدیدی از درد و تورم را ایجاد می‌کند و معمولاً بهترین روش درمان، جراحی است. اما در حالت خفیف ممکن است با برخی روش‌های غیر درمانی مانند فیزیوتراپی نیز این مسئله رفع شود. به‌هرحال در صورت بروز علائم این آسیب باید هرچه سریع‌تر تحت نظارت یک متخصص ارتوپد باتجربه قرار بگیرید تا روند بهبودی تسریع یافته و نتایج مطلوب ایجاد شود. در غیر این صورت امکان دردهای مزمن و ناپایداری زانو بصورت دائمی وجود دارد