عضله پیریفورمیس یکی از عضلات کوچک عمقی در ناحیه لگن است که نقش مهمی در حرکت دادن ران به سمت بیرون دارد. اما وقتی این عضله دچار التهاب، گرفتگی یا اسپاسم شود، ممکن است فشار مستقیم به عصب سیاتیک وارد کند و درد شدیدی از لگن تا پا ایجاد کند. بسیاری از بیماران این درد را با سیاتیک اشتباه می‌گیرند، در حالی که منشأ آن از پیریفورمیس است. اگر این مشکل نادیده گرفته شود، می‌تواند به دردهای مزمن، اختلال در حرکت و حتی بی‌خوابی منجر شود. اما راهی وجود دارد. در این مقاله به بررسی علائم، علل و راهکارهای درمانی این مشکل عضلانی می‌پردازیم. اگر نمی‌دانید برای چنین دردی به چه کسی مراجعه کنید، پیشنهاد ما مراجعه به یک دکتر درد عضلانی متخصص است تا روند تشخیص و درمان اصولی طی شود. ادامه مطلب را از دست ندهید.
فهرست مطالب
عضله پیریفورمیس کجاست؟
عضله گلابی‌شکل بدن به دلیل موقعیت استراتژیکی، این عضله ارتباطات مهمی با عناصر مجاور مانند عضلات گلوتئال ،عضلات پا، عروق و عصب‌ها دارد.
عملکرد اصلی عضله گلابی‌شکل بدن، تحت کنترل عصبی و به وسیله انقباض و انبساط فیبرهای عضلانی، ایجاد حرکات چرخشی در منطقه لگن است. این حرکات چرخشی به ویژه در فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن، تغییر جهت حرکت و حرکات روزمره دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. عضله گلابی‌شکل بدن در ناحیه پشتی و داخلی لگن، در نزدیکی نقطه‌ای که پشت لگن به کمر متصل می‌شود، قرار دارد. این عضله نقش مهمی در حرکت و تعادل پشتی بدن ایفا می‌کند.
یکی از اجزای مهمی که از نزدیکی عضله گلابی‌شکل بدن عبور می‌کند، عصب سیاتیک است که عصبی بزرگ است که از اندام تحتانی عبور می‌کند. این عصب می‌تواند از زیر یا از بین عضله گلابی‌شکل بدن عبور کند و تاثیرات مهمی بر روی عملکرد این عضله دارد.
عضله گلابی‌شکل بدن و سندرم پیریفورمیس چیست ؟
اهمیت عضله گلابی‌شکل بدن در حرکت منطقه لگن و کمر، به عنوان یکی از مراکز مهم کنترل حرکتی بدن، خبر می‌دهد. عضله گلابی‌شکل بدن در منطقه عمقی پشت کمر و پایین کمر قرار دارد و از نظر شکل به شکل یک مثلث به وجود آمده است.
وظیفه اصلی عضله گلابی‌شکل بدن، کمک به چرخش خارجی ران به عنوان یک عضو در پشت لگن است. این حرکت مخصوصاً در فعالیت‌هایی مانند راه رفتن، دویدن و تغییر جهت حرکت بسیار مهم است. همچنین، عضله گلابی‌شکل بدن نقش مهمی در پایداری منطقه لگن و حفظ تعادل بدن نیز دارد.
به دلیل موقعیت استراتژیک خود در منطقه لگن و نقش مهمی که در حرکت‌های روزمره ایفا می‌کند، عضله گلابی‌شکل بدن در برخی موارد ممکن است مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال، مشکلات مانند التهابات، یا فشار ناهنجار بر عصب‌ها می‌توانند منجر به درد یا مشکلات دیگر در این منطقه شوند .
سندرم پیریفورمیس چیست؟
سندرم پیریفورمیس یک وضعیت پزشکی است که با درد و ناراحتی در منطقه لگن و پشت کمر همراه است و معمولاً به علت تنش عضله پیریفورمیس ایجاد می‌شود. این سندرم به دلیل انقباض غیرطبیعی یا فشار بر روی عصب سیاتیک واقع در نزدیکی یا از داخل عضله گلابی‌شکل سیاتیک رخ می‌دهد.
علائم و نشانه‌های سندرم پیریفورمیس می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
درد: درد در منطقه لگن و پشت کمر که ممکن است به طرف پشت ران و تا قسمت پایینی پا گسترش یابد. این درد معمولاً دچار تشدید و کاهش در موقعیت‌های خاص مانند نشستن، ایستادن یا خم شدن می‌شود.
درد در حین نشستن: در موارد بسیاری، درد افزایش می‌یابد زیرا که فشار بر عصب سیاتیک در حالت نشستن افزایش می‌یابد.
درد در ایستادن و راه رفتن: در برخی از مواقع، درد در هنگام راه رفتن و ایستادن نیز احساس می‌شود و ممکن است تشدید شود.
احساس تورم یا تنگی: برخی افراد ممکن است احساس تورم یا تنگی در منطقه پشتی ران داشته باشند.
تشخیص سندرم پیریفورمیس به کمک مشاوره پزشکی و ممکن است شامل تاریخچه بالینی، ارزیابی فیزیکی، تست‌های تصویری مانند MRI، سونوگرافی و آزمون‌های تخصصی باشد.
درمان سندرم پیریفورمیس شامل مجموعه‌ای از روش‌ها می‌شود که به کنترل درد، کاهش التهاب و تسکین عصب سیاتیک مرتبط با عضله گلابی‌شکل سیاتیک کمک می‌کند. این روش‌ها شامل تغییرات در شیوه زندگی، تمرینات تقویتی و انعطاف‌پذیری، مصرف داروها، تزریقات تسکین‌دهنده، فیزیوتراپی، و در موارد شدید‌تر، جراحی ممکن است.
در کل، سندرم پیریفورمیس یک مشکل پزشکی که نیازمند تشخیص و درمان مناسب است. بهتر است با پزشک تخصصی یا فیزیوتراپیست در مورد علائم و درمان احتمالی خود مشورت کنید.
ارتباط عضله گلابی‌شکل سیاتیک عصب ها و عروق
ارتباطات عصبی و عروقی مهمی با عضله گلابی‌شکل سیاتیک نقش مهمی در عملکرد این عضله ایفا می‌کنند. در زیر، ارتباطات عصبی و عروقی با عضله گلابی‌شکل سیاتیک اشاره شده است :
ارتباطات عصبی:
عصب سیاتیک : این عصب نقش بسیار مهمی در تامین ارتباط عصبی با اندام تحتانی دارد. این عصب از ناحیه کمر آغاز شده و از طریق لگن و پشت ران به اندام تحتانی می‌رسد. بخشی از عصب سیاتیک ممکن است از طریق یا از بین عضله گلابی‌شکل سیاتیک عبور کند که این عامل می‌تواند در برخی از موارد منجر به سندرم عصب سیاتیک شود که با درد و اختلالات حسی در اندام تحتانی همراه است.
2.ارتباطات عروقی:
عروق موازی و نزدیک به عضله گلابی‌شکل سیاتیک مواد غذایی (اکسیژن و مواد غذایی) را به عضله تامین می‌کنند و مواد زائد را از آن دور می‌کنند. این عروق شامل شریان‌ها و وریدها هستند که باعث رساندن خون به عضله می‌شوند.
این ارتباطات عصبی و عروقی باعث می‌شوند که عضله گلابی‌شکل سیاتیک به درستی تغذیه شده، تحریک شده و در تعامل با سیستم عصبی حرکتی به طور صحیح عمل کند. همچنین، هرگونه اختلال در این ارتباطات می‌تواند به مشکلات مرتبط با عضله گلابی‌شکل سیاتیک، نظیر درد و ناراحتی، منجر شود.
مکانیسم اصلی عضله گلابی‌شکل سیاتیک در حرکت بدن
عضله گلابی‌شکل سیاتیک اصلی‌ترین عملکرد عضله گلابی‌شکل سیاتیک مرتبط با حرکات لگن و اندام تحتانی است و به شکل‌های زیر تاثیر می‌گذارد:
خم و باز کردن شکم: عضله گلابی‌شکل سیاتیک در حرکات خم و باز شکمی در مفصل ران نقش دارد. این حرکات به صورت روزمره در فعالیت‌هایی مانند راه رفتن، نشستن و بلند شدن انجام می‌شود.
چرخش خارجی ران :یکی از وظایف اصلی عضله گلابی‌شکل سیاتیک چرخش خارجی ران و دور کردن آن از محور مرکزی بدن می شود .
پشتیبانی و پایداری لگن: عضله گلابی‌شکل سیاتیک به عنوان یکی از عضلات کلیدی در پایداری و حفظ تعادل منطقه لگن نقش دارد. این عضله به همراه دیگر عضلات در اطراف لگن مانند عضلات ران و عضلات اسکلتی به تعادل لگن کمک می‌کند.
نقش عضله گلابی‌شکل سیاتیک در پایداری و تعادل منطقه لگن و کمر
در زیر تأثیرات عضله گلابی‌شکل سیاتیک بر پایداری و تعادل منطقه لگن و کمر را بررسی می‌کنیم:
حمایت از عملکرد عضلات گلوتئال ران : عضله گلابی‌شکل سیاتیک به همراه عضلات عضلات گلوتئال از جمله عضلات بزرگ و قوی مانند عضله گلوتئوس ماکزیموس و عضلات گلوتئوس مدیوس سه عضله که ناحیه باسن را بوجود می آورند ،در حفظ تعادل و پایداری منطقه لگن نقش دارند. این عضلات به عنوان مهمترین عوامل در حفظ پایداری لگن و کمر از جمله اهداف تمرینات تقویتی و پایداری هستند.
پیشگیری از اختلالات پشتی گلوتئوس: تعادل ناپایداری و ضعیفی در منطقه لگن و کمر می‌تواند به درد و اختلالات پشتی گلوتئوس منجر شود
کنترل نخاعی و تنظیم حرکات: عضله گلابی‌شکل سیاتیک همچنین در کنترل نخاعی برای تنظیم حرکات و پایداری بدن نقش دارد. ارتباط عصبی-عضلانی در این عضله و تنظیم ارسال پیام‌های عصبی به طور دقیق به وجود آورده و در حرکات کوچک تا بزرگ بدن تاثیرگذار است.
پیشگیری از آسیب‌های ورزشی: در ورزش‌هایی که تعادل و کنترل بدن مهم است، مثل ورزش‌های توپی یا معرفی کننده‌های انعطاف‌پذیری، عضله گلابی‌شکل سیاتیک نقش محوری در پایداری و پشتیبانی از انجام حرکات صحیح و کاهش خطر آسیب‌های ورزشی دارد.
چه اختلالاتی ممکن است در عملکرد یا ساختار این عضله به وجود آید؟
در عملکرد یا ساختار ممکن است اختلالات مختلفی به وجود آید که می‌تواند منجر به مشکلات و ناراحتی‌های مختلف در منطقه لگن و کمر شود. برخی از اختلالات معمول در این زمینه عبارتند از:
سندرم عصب سیاتیک :در این حالت، عصب سیاتیک که از نزدیکی عضله گلابی‌شکل سیاتیک عبور می‌کند، به دلیل فشار یا تحریک ناشی از انسداد عروق، التهاب یا انقباض عضله گلابی‌شکل سیاتیک تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این موضوع می‌تواند به درد و اختلالات حسی در اندام تحتانی منجر شود.
گرفتگی عضله گلابی‌شکل سیاتیک: عدم تعادل میان تمرینات تقویتی و استراحت، وضعیت نادرست یا کارکرد بیش‌ازحد می‌تواند منجر به گرفتگی عضله گلابی‌شکل سیاتیک شود که منجر به درد و ناراحتی می‌شود.
التهاب عضله گلابی‌شکل سیاتیک: التهاب عضله گلابی‌شکل سیاتیک نیز می‌تواند به ناراحتی و درد در منطقه لگن و کمر منجر شود.
نواقص مادرزادی یا تغییرات آناتومیکی: نواقص مادرزادی در عضله گلابی‌شکل سیاتیک یا تغییرات در ارتباط با عصب‌ها و عروق‌ها ممکن است عملکرد این عضله را تحت تاثیر قرار دهد.
تغییرات در سیستم عصبی: تغییرات در سیستم عصبی مرکزی یا تغییرات در کنترل عصبی-عضلانی ممکن است تاثیری بر عملکرد عضله گلابی‌شکل سیاتیک داشته باشد.
در هر صورت، اگر شما علائمی از اختلالات در عضله گلابی‌شکل سیاتیک تجربه می‌کنید مانند درد، تنش، گرفتگی و…، توصیه می‌شود به یک متخصص ارتوپدی مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب را دریافت کنید.
روش‌های تشخیصی برای اختلالات عضله گلابی‌شکل سیاتیک چیست؟
تشخیص اختلالات عضله گلابی‌شکل سیاتیک معمولاً از طریق ترکیبی از تاریخچه پزشکی، ارزیابی فیزیکی، و در صورت لزوم، آزمون‌های تشخیصی پیشرفته انجام می‌شود. در زیر به تعدادی از روش‌های تشخیصی برای اختلالات عضله گلابی‌شکل سیاتیک اشاره می‌کنیم:
ارزیابی فیزیکی: پزشک ارزیابی فیزیکی انجام می‌دهد تا علائم و نشانه‌های مختلفی را ارزیابی کند. این ارزیابی ممکن است شامل اندازه‌گیری دامنه حرکتی ، تحریک و فشار بر عضلات و نقاط مختلف، ارزیابی حساسیت و قدرت عضلات، و تشخیص نقاط دردناک (تنها یا در زمان انجام حرکات خاص) باشد.
تصویربرداری: در برخی موارد، پزشک ممکن است از تست های تصویری استفاده کند تا وضعیت عضله گلابی‌شکل سیاتیک و ناحیه اطراف را بررسی کند. انواع این آزمون ها شامل:
اسکن تصویری : مانند رادیوگرافی، (MRI) و (CT scan)، که به تصاویر دقیق از ساختارهای داخلی بدن می‌انجامد.
تست تزریق دارو به عضله: در این روش، موادی مثل داروهای کاهنده درد (مانند کورتیکواستروئیدها) به نواحی مختلف در نزدیکی عضله گلابی‌شکل سیاتیک تزریق می‌شود تا تاثیر آنها روی درد و ناراحتی بررسی شود. اگر درد کاهش یابد، ممکن است نشانه‌ای از وجود اختلال در عضله گلابی‌شکل سیاتیک باشد.
آزمون‌های عصب‌شناسی: در مواردی که فشار بر عصب سیاتیک مشکوک است، آزمون‌های عصب‌شناسی مانند الکترومیوگرافی (EMG) ممکن است برای ارزیابی وضعیت عصب سیاتیک و تشخیص سندرم عصب سیاتیک انجام شود.
معمولاً پزشک با ترکیب اطلاعاتی که از این روش‌های تشخیصی به دست می‌آورد، تشخیص دقیق‌تری از وضعیت عضله گلابی‌شکل سیاتیک و اختلالات مرتبط با آن خواهد گرفت.
چگونه می‌توان از اختلالات عضله گلابی‌شکل سیاتیک پیشگیری کرد؟
پیشگیری از اختلالات عضله گلابی‌شکل سیاتیک می‌تواند از طریق ترکیبی از تمرینات تقویتی، بهبود انعطاف‌پذیری، حفظ تعادل و پوزیشن‌های صحیح بدن، و توجه به عوامل فیزیکی و زیستی انجام شود. در زیر تعدادی از راه‌های پیشگیری از اختلالات عضله گلابی‌شکل آمده است:
تمرینات تقویتی: انجام تمرینات تقویتی برای عضلات اطراف عضله گلابی‌شکل ، به ویژه عضلات گلوتئال، می‌تواند به حفظ تعادل و پایداری منطقه لگن و کمر کمک کند. تقویت این عضلات باعث کاهش فشار بر عضله گلابی‌شکل و اختلالات مرتبط می‌شود.
تمرینات انعطاف‌پذیری انجام تمرینات انعطاف‌پذیری منظور از افزایش انعطاف و محدودیت‌های عضلات و بافت‌های اطراف عضله گلابی‌شکل است. این کار باعث کاهش تنش‌ها و جلوگیری از کشیدگی عضله گلابی‌شکل می‌شود.
توجه به موقعیت صحیح: در هنگام انجام فعالیت‌های روزمره یا ورزشی، حفظ موقعیت های صحیح بدن و توجه به وضعیت‌های درست می‌تواند از ایجاد تنش‌ها و فشارهای غیرطبیعی بر روی عضله گلابی‌شکل جلوگیری کند.
کنترل وزن: حفظ وزن مناسب بدن و جلوگیری از چاقی و اضافه‌وزن می‌تواند به کاهش فشارها بر روی منطقه لگن و عضله گلابی‌شکل کمک کند.
آموزش تکنیک‌های حرکتی صحیح: در صورتی که فعالیت‌هایی مانند راه رفتن یا جابجایی وزنه را انجام می‌دهید، آموزش تکنیک‌های حرکتی صحیح می‌تواند از آسیب به عضلات و ساختارهای اطراف عضله گلابی‌شکل جلوگیری کند.
استراحت مناسب: در صورتی که فعالیت‌های فیزیکی یا ورزشی داشته‌اید، برای بدن زمان استراحت کافی را فراهم کنید تا از کاهش خستگی جلوگیری شود.
کنترل استرس: استرس می‌تواند به ایجاد تنش‌ها و فشارها بر عضلات منطقه لگن و پیریفورمیس منجر شود. کنترل استرس و انجام تمرینات آرامش بخش می‌تواند به کاهش این تأثیرات کمک کند.
روش‌های درمانی متداول برای مشکلات مرتبط با این عضله چه هستند؟
برای درمان مشکلات مرتبط با عضله گلابی‌شکل ، از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که بسته به شدت و نوع اختلال، تاریخچه بیمار، و وضعیت جسمی فرد ممکن است متفاوت باشد. در زیر تعدادی از روش‌های درمانی متداول برای مشکلات مرتبط با عضله گلابی‌شکل آورده شده است:
تمرینات فیزیوتراپی: تمرینات تقویتی و انعطاف‌پذیری که توسط یک فیزیوتراپیست ارائه می‌شوند، می‌توانند به تقویت عضلات اطراف عضله گلابی‌شکل و اصلاح تعادل و پوزیشن بدن کمک کنند. این تمرینات ممکن است شامل تمرینات گلوتئال، عضلات محیطی شکم، تمرینات انعطاف‌پذیری، و تقویت عضلات مرتبط با حرکت‌های روزمره باشد.
تزریقات مواد تسکین‌دهنده: در مواردی که درد ناشی از گرفتگی عضله گلابی‌شکل است، ممکن است پزشک مواد تسکین‌دهنده مثل کورتون به ناحیه مورد درد تزریق کرده تا به تسکین درد کمک کند.
تزریق پلاکت غنی‌شده از پلاسما (PRP): این تزریقات شامل استفاده از پلاکت‌های خونی شما برای تحریک بهبود و بازسازی بافت می‌شود.
داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): داروهایی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن می‌توانند به کاهش التهاب و درد در ناحیه مرتبط با این عضله کمک کنند.
جراحی: در مواردی که تمام روش‌های غیرجراحی نتیجه ندهد و درد و ناراحتی مداوم باقی بماند، جراحی برای آزادسازی فشار از روی عصب سیاتیک یا اصلاح وضعیت ناهنجاری این عضله ممکن است در نظر گرفته شود.
قبل از هرگونه درمان، بهتر است با پزشک متخصص فیزیوتراپی یا ارتوپدی مشورت کنید تا تشخیص دقیقی از وضعیت شما بگیرید .
آیا ماساژ برای این عضله خوب است؟
بله، ماساژ برای این عضله می‌تواند مفید باشد، اما باید با دقت و توسط فرد متخصص انجام شود. ماساژ می‌تواند به کاهش تنش عضلانی، افزایش جریان خون، تسکین درد و بهبود انعطاف‌پذیری عضله کمک کند. اگر شما به مشکلات مرتبط با این عضله مبتلا هستید، ماساژ ممکن است به عنوان یکی از روش‌های ترکیبی در برنامه درمانی در نظر گرفته شود.متخصصان معمولاً با توجه به وضعیت فیزیکی و علائم شما، تکنیک‌های ماساژ مناسبی را انتخاب می‌کنند. اگر ماساژ به درستی انجام نشود یا انجام آن توسط کسی بدون تجربه باشد، ممکن است به جای بهبود، عوارض منفی ایجاد شود.
خلاصه
این عضله (Piriformis muscle) یکی از عضلات عمقی لگن است که نقش مهمی در حرکت و پایداری مفصل ران دارد. مکانیسم اصلی این عضله در حرکت بدن شامل موارد زیر است:
چرخش خارجی ران
ابداکشن ران در حالت فلکشن (Abduction of the Flexed Hip)؛ یعنی پا را از خط میانی بدن دور می‌کند.
تثبیت مفصل ران
پیریفورمیس بخشی از گروه عضلات عمقی گلوتئال است که به پایداری سر استخوان ران در داخل حفره استابولوم کمک می‌کند، به‌ویژه در حرکات پیچیده و ایستادن روی یک پا.
اختلالات شایع این عضله
سندرم پیریفورمیس (Piriformis Syndrome)
اسپاسم یا کوتاهی عضله
آسیب عضله (پارگی یا کشیدگی)
روش‌های تشخیصی اختلالات این عضله
معاینه بالینی:
مانورهای اختصاصی مانند تست FAIR (فلکشن، ابداکشن و چرخش داخلی ران).
بررسی نقاط ماشه‌ای (Trigger Points).
تصویربرداری:
MRI برای بررسی التهاب، تورم یا فشار بر عصب سیاتیک.
الکترومیوگرافی (EMG) در مواردی برای بررسی عملکرد عصب سیاتیک.
بلوک تشخیصی عصبی (تزریق بی‌حس‌کننده موضعی):
برای تایید سندرم پیریفورمیس با تسکین درد پس از تزریق در محل عضله.
پیشگیری از اختلالات این عضله
گرم‌کردن مناسب قبل از ورزش.
تمرینات کششی این عضله و عضلات گلوتئال.
تقویت عضلات مرکزی (core) و لگن برای تعادل و ثبات.
پرهیز از نشستن طولانی‌مدت یا نشستن روی سطوح سخت.
اصلاح الگوهای حرکتی اشتباه در ورزش یا فعالیت‌های روزمره.
۵. روش‌های درمانی رایج
🟢 درمان‌های غیرجراحی:
فیزیوتراپی
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
تزریق کورتیکواستروئید یا بوتاکس
درای نیدلینگ یا سوزن خشک
در موارد شدید:
جراحی آزادسازی پیریفورمیس: تنها در موارد بسیار نادر و مقاوم به درمان.
سخن پایانی
عضله پیریفورمیس ممکن است نامی ناآشنا برای بسیاری از ما باشد، اما زمانی که این عضله کوچک در عمق لگن دچار اختلال می‌شود، پیامدهای آن می‌تواند فراتر از تصور باشد. درد تیرکشنده در نشیمنگاه، سوزش در ران و حتی اختلال در راه رفتن، تنها بخشی از علائمی هستند که ممکن است تجربه کنید. این نشانه‌ها، زنگ خطری جدی برای سلامت عضلانی و عصبی شماست.
اگر چنین علائمی را دارید، تنها نیستید. افراد زیادی از سندرم پیریفورمیس رنج می‌برند و اغلب بدون تشخیص درست، سال‌ها درمان نامناسب را دنبال می‌کنند. خوشبختانه، دانش پزشکی امروز راه‌های مؤثری برای تشخیص و درمان ارائه داده است.
ما در کلینیک خود با استفاده از جدیدترین روش‌های فیزیوتراپی، تمرین‌درمانی، تزریقات تخصصی و برنامه‌های شخصی‌سازی‌شده، به درمان این مشکل کمک می‌کنیم. چرا درد را تحمل کنید، وقتی می‌توانید ریشه آن را درمان کنید؟
اکنون زمان آن رسیده که گام اول را بردارید. برای معاینه و مشاوره تخصصی، همین امروز اقدام کنید و آرامش حرکتی را به زندگی‌تان بازگردانید.
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو