گرفتگی رگ سیاتیک یکی از شایع‌ترین مشکلات عصبی است که با دردی تیرکشنده از ناحیه پایین کمر تا ران و حتی ساق پا شناخته میشود. این گرفتگی اغلب در اثر فشار مستقیم روی عصب سیاتیک ایجاد میشود؛ فشاری که ممکن است ناشی از فتق دیسک، اسپاسم عضلانی یا التهاب باشد. اگر این وضعیت به‌موقع تشخیص داده نشود، میتواند به دردهای مزمن، بی‌حسی پا، ضعف عضلانی و اختلال در راه رفتن منجر شود. بسیاری از افراد این درد را نادیده می‌گیرند یا با کمردردهای ساده اشتباه می‌گیرند، در حالی‌که موضوع فراتر از آن است. در این مقاله، به بررسی دقیق این مشکل و روش‌های شناسایی آن خواهیم پرداخت. اگر شما هم با درد سیاتیک درگیر هستید و به دنبال راه‌حل‌های اصولی و علمی می‌گردید، ادامه این مطلب میتواند پاسخی برای نگرانی‌ها و سؤالات شما باشد.
فهرست مطالب
گرفتگی سیاتیک
عصب سیاتیک بزرگترین و بلندترین اعصاب در میان اعصاب بدن است که در عین حال، درگیری آن میتواند برای بیمار خیلی دردسرساز باشد. فشار بر عصب سیاتیک به جهت محدودیت حرکتی، یکی از متداول‌ترین عوامل ناتوانی و درد در جهان میباشد. عصب سیاتیک از ناحیه زیرین ستون مهره‌ها و از مجاورت دیسک های پایینی کمر آغاز شده و به سمت استخوان لگن و باسن ادامه می‌یابد و آن گاه از پشت ران وارد ساق پا میشود. عصب سیاتیک وقتی درگیر میشود امکان این را دارد که هر نقطه‌ای از عصب، درد را نشان دهد، حتی در مواقعی که بقیه قسمت ها بدون درد باشند. رگ سیاتیک در پشت ساق پا به دو شاخه تقسیم میشود: یکی از پشت ساق پا به کف پا و دومی از کناره ی خارجی ساق و روی مچ پا می‌گذرد.
سیاتیک دردی است که در بخش تحتانی کمر یا باسن تشکیل و در پا منتشر مي شود و سوزن سوزن شدن پا و ضعف پا را به همراه دارد. نشانه های سیاتیک در بر دارنده طیفی از علائم کمردرد تا پا ها است. ممکن است درد فشردگی عصب سیاتیک به دلیل فشار دیسک کمر روی عصب سیاتیک باشد. یا به خاطر تحریک مهره‌های جابه‌جا شده کمر ایجاد شود. اسپاسم عضله پیریفورمیس در لگن نیز یکی از عوامل تحریک عصب سیاتیک است. اسپاسم یک عضله در لگن به نام پیریفورمیس قادر است عصب سیاتیک را تحریک کند.
گرفتگی عصب سیاتیک
در واقع سیاتیک علامتی از مشکل دیگر است که در قسمت آسیب دیده به وجود آمده است. در واقع حرکت دیسک بین مهره ای که خیلی دردناک است، عضله باسن را درگیر میکند.
درد عصب سیاتیک هنگامی تشکیل میشود که به عصب سیاتیک فشار وارد شود. یکی از رایج ترین دلایل درگیری عصب سیاتیک و درد آن، اختلالات دیسکی مثل لغزندگی یا بیرون‌زدگی دیسک کمر است. دیسک کمر هنگامي به وجود مي آيد که مواد درون دیسک بر اثر فشارهایی که به مرور زمان به شكل تدریجی و یا به شکل اتفاقی به دیسک وارد میشود، دیسک را پاره یا بدون پارگی آن را تحریک کند و به عصب سیاتیک فشار آورد.
اگر چه رايج‌ترین علت انقباض عصب سیاتیک ، دیسک کمر میباشد اما گرفتگی ماهیچه های لگنی مخصوصا عضله پیریفورمیس نیز ممکن است با فشار بر روی عصب سیاتیک سبب پيدايش نشانه های سیاتیک شود (سندرم پیریفورمیس).
سایر علل درد و التهاب عصب سیاتیک که شیوع اندکی دارند شامل عفونت، تومور عصب سیاتیک یا تومورهای ستون فقرات هستند. عواملی مثل بارداری و چاقی و هر عامل دیگری که سبب کشیدگی و فشار روی شکم شود، ممکن است بیشتر موجب ابتلا و درگیری سیاتیک شود.از آنجايي كه چاقی شکمی و درد گرفتگي سیاتیک بی‌ارتباط با هم نیستند، ولی این موضوع که بیماران خيال می کنند فقط به خاطر چاق شدن به درد عصب سیاتیک دچار شده اند اشتباه میباشد.
پیشگیری از فشار بر عصب سیاتیک
به علت عوامل خاصی مانند قد، سن و انتخاب هايی در سبک زندگی، درد گرفتگی سیاتیک ممکن است در هر كسي اتفاق بيفتد. اين بیماری درمان‌پذير است، اما پیشگیری از رخداد دوباره آن برای سلامت کیفیت زندگی عادی شما اهمیت دارد.
از ديدگاه هاي مهم در پیشگیری از درد و انقباض عصب سیاتیک، ورزش منظم است. امتياز اصلی این کار، استحكام عضلات مرکزی شما، به خصوص آن هایی که در پيرامون ستون فقرات شما قرار دارند، است. این کار به افزایش انعطاف پذیری تان کمک میکند و اين ویژگی را دارد كه خطر ابتلا به آسیب های کمر را كاهش دهد.
اگر اخيرا درد گرفتگي عصب سیاتیک داشته و درمان شده ايد، پيشنهاد میشود که در انجام تمرینات ورزشی تان مراقب باشید. تمرینات سبک بسیار عالی اند. براي اينكه آنها فشار زیادی به ستون فقرات تان وارد نمی‌کنند. دوچرخه ثابت، شنا مثال های خوبی برای این ورزش‌ها می‌باشند. برای انجام تمرینات، زمان کافی در نظر بگیرید و در ابتدا با چند دقیقه تمرین را آغاز کنید، سپس به مرور زمان هنگامي كه قدرت عضلات بیشتر شد، وقت آن را بیشتر کنید.
عادات خاصی وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا به سیاتیک را افزایش دهند. پژوهش هاي اخیر حاکی از آن است که سیگار کشیدن مستقيما دليلي در پيدايش سیاتیک ندارد ولي در پیشرفت آن نقش دارد. همچنين، سیگار کشیدن خطر ابتلا به درد رادیکولار (تیر کشنده) کمر را افزایش می دهد. محققان در ادامه به این نتیجه رسیدند که ترک سیگار این خطر را کاهش می‌دهد، ولي امكان وقوع سیاتیک را به طور كامل از بین نمی‌برد، چون عوامل محیطی نیز سهيم هستند.
درمان های خانگی فشردگی عصب سیاتیک
طبق معمول برای بهبود سیاتیک برطرف نمودن التهاب ناشی از فشرده شدن آن در انواع شیوه های درمانی توصیه میشود که می تواند به شما کمک کند تا علایم و نشانه های درد را تسكين دهید. براي نمونه بهره گيري از کمپرس سرد و گرم یا قرار دادن بالش ميان زانوها در زمان خواب میتواند به بهبود درد و سفتی بدن کمک کند. نشستن بر روی صندلی راک میتواند تا اندازه اي سبب تسکین درد شود و از مقدار فشاری که به بخش پایین کمر وارد میشود كم كند. پیاده روی یا انجام فعالیت های ورزشی سبک كمك مي كند تا فرد به درستي حرکت کند و سفتی بدن را کمتر کند.
روش های خانگی گوناگوني هم برای مهار درد وجود دارد اما متاسفانه دائما به كار نمي آيند. چنانچه راه های درمانی خانگی در کاهش درد و بهبود حرکات شما اثر گذار نيستند و یا اين كه علائم و نشانه ها به مدت بیشتر از یک هفته ادامه يابد و فرد بهبود نيابد باید حتماً به پزشک مراجعه كنيد و چنانچه علائم شما بدتر شده باشد باید سريعا توسط پزشک بررسی شوید. فیزیوتراپی قادر است به تسکین درد و ناراحتی بیمار کمک کند.
استفاده از کمپرس سرد یا گرم
یکی از روش‌های خانگی تاثيرگذار در درمان التهاب عصب سیاتیک، استفاده از کمپرس سرد یا گرم است. این روش این ویژگی را دارد تا درد و التهاب ناشی از گرفتگی سیاتیک را از ميان ببرد. درمان با کمپرس گرم قادر است عضلات منقبض شده و تحت تاثیر عصب سیاتیک را شل کند. درمان با کمپرس سرد ورم را از بین میبرد. با اين حال می‌توانید هميشه از درمان با کمپرس سرد و گرم استفاده کنید .به این روش که با کمپرس گرم آغاز کنید بعد از آن با کمپرس سرد درمان را تمام كنيد. کمپرس گرم یا سرد بايستي به مدت 15 الي 20 دقیقه روی قسمت درد قرار گیرد. توجه داشته باشيد در صورت داشتن مشکلات قلبی ، از کمپرس سرد استفاده نگردد.
ماساژ
ماساژدرمانی سبب تسكين بدن و درمان درد سیاتیک میشود به جهت آنكه گاهی این مشکل به سبب گرفتگی عضلات اتفاق می‌افتد. ماساژ مزاياي بی نظیری دارد که می توان بهبود جریان خون ، افزایش جریان خون و افزایش دامنه حرکت را نام برد. روزی 2 الي 3 مرتبه ناحیه کمر را با روغن زیتون یا روغن سیاه دانه ماساژ دهید. توجه داشته باشيد در زمان ماساژ از فشار های اضافی خودداری کنید تا این ماساژ اثر معکوس بر درمان رگ سیاتیک نداشته باشد.
ورزش
به غير از استراحت ، انجام یک سری فعالیت ها میتواند برای گرفتگي عصب سیاتیک بسیار موثر باشد. یک یا دو روز پس از شدید شدن سیاتیک ، ورزش را منظم شروع کنید تا عضلات شکم و کمرتان تقویت شود. یکی از ورزش های اثر گذار، کشیدن زانو در قفسه سینه است که برای کاستن تحریک عصب و انعطاف پذیری کمر، موثر است.
درمان فشار بر عصب سیاتیک
از داروهای گوناگوني برای بهبود درد فشردگی عصب سیاتیک استفاده میشود که عبارتند از:
داروی مسکن از جمله استامینوفن و داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب از جمله ایبوپروفن یا ناپروکسن
مصرف شل کننده های عضلانی مانند تیزانیدین برای برطرف نمودن اسپاسم عضلات
مصرف داروهای ضد افسردگی برای بهبود درد مزمن ناحيه پایین کمر
تجویز داروی مخدر برای درمان درد شدید
در بعضي موارد داروی استروئیدی به داخل فضای پيرامون عصب نخاع تجویز میشود. بررسي ها نشان داده که تزریق این دارو اين توانمندي را دارد تا به التيام علائم شما ناشی از التهاب مربوط به فتق دیسک یا بیرون زدگی دیسک یا پارگی آن کمک کند.
گرما و سرما درمانی
با استفاده از گرما، متخصص فیزیوتراپی به دنبال خون رسانی بیشتر به بدن است. بنابراين افزایش جریان خون قادر است اکسیژن و مواد مغذی لازم را به بخش هاي مورد نظر در بدن برساند. به عنوان نمونه، قرار دادن کمپرس آب گرم بر روی عضله پیریفورمیس میتواند به کاهش اسپاسم عضلات که سبب تشكيل درد گرفتگی سیاتیک شده کمک نمايد. سرما درمانی قادر است جريان گردش خون در بدن را آرام کند و بدين گونه به كم شدن التهاب، اسپاسم عضلات و درد تاثير گذار باشد. متخصص فیزیوتراپی در شرايط لازم میتواند این راه های درمانی را برای بیمار به كار گيرد و یا آنها را جایگزین یکدیگر نمايد.
تحریک عصبی TENS
درمان از راه تحریک عصبی یک راه بی خطر برای تحریک ستون پشتی یا اعصاب اطراف آن با استفاده از الکتریسیته با ولتاژ پایین است. در این وضعيت سیگنال های درد پيش از رسیدن به مغز انسداد مي يابند و به اين گونه سیگنال های درد با احساس سوزش جایگزین میشود.
بيماراني كه مبتلا به درد گرفتگي سیاتیک هستند می‌توانند سیستم تحریک الکتریکی اعصاب را برای مهار درد خود در بدن ایمپلنت (جایگزین)كنند. بدين گونه بیمار میتواند با استفاده از یک ابزار دستی سطح تحریک عصبی تشكيل شده را با توجه به شدت درد خود مهار نمايد. به هر حال تحریک عصبی یک راه درمانی سرپایی است که اول به شكل آزمایشی بر روی بیمار آزمايش میشود. بدين گونه نخست برآيند هاي بدست آمده از این روش به مدت 3 الي 7 روز مورد بررسی قرار میگیرد. چنانچه پس از گذشت این دوره درد بیمار به شكل رضایت بخش کاهش يافت، دستگاه تحریک کننده عصب را می‌توان دائم در بدن فرد قرار داد و در هر زمان از آینده بدون آسیب از بدن خارج کرد.
طب سوزنی
یکی از راه هاي بهبود گرفتگي عصب سیاتیک کمر بهره گيري از طب سوزنی است. برخي افراد معتقدند بدن انسان حاوي یک انرژی خاص به نام کی (Qi) یا چی (Chi) است. آنها تصور می‌کنند زماني که نیروی چی انسداد يابد، فرد میتواند به بیماری های فیزیکی مبتلا شود. راه های درمانی طب سوزنی و طب فشاری با قصد بازیابی سلامتی و جریان انرژی چی انجام میشود. این شیوه های درمانی شرقی از دانسته های علمی غربی متمايز هستند. این شيوه ها سبب خوب شدن یا بدتر شدن افراد در نظر متخصصان غربی نمی‌شود، بلکه تنها سبب میشود كه حالت فرد تغییر يابد.
در طب سوزنی از سوزن های خیلی ریز (استریل و مخصوص) برای وارد کردن به نقطه هاي بسیار دقیق در بدن استفاده میشود. این نقاط در اصطلاح مریدین نام گذاري می‌شوند. هر یک از این مریدین ها مشابه یک کانال یا اکوپوینت است که به آن نقطه هاي طب سوزنی مي گويند. به این دليل که مریدین ها نقاط نزدیک به سطح پوست هستند، فرو بردن سوزن در لایه های عمیق آن برای دسترسی به این نقاط احتياج نیست. مریدین ها در بر دارنده رابطه خاص با برخي از اعضای بدن یا سیستم های آن مانند اعصاب، ساختار اسکلتی عضلانی، قلبی و عروقی، یا سیستم لنفاوی هستند. در مدت استفاده از طب سوزنی، فرد معالج ممکن است به آهستگي برخي از این سوزن ها یا همه آنها را در محل چرخش داده یا گرم نماید.
انجام عمل جراحی
به طور معمول انجام عمل جراحی پيشنهاد نمی‌شود اما افرادی که یکی از شيوه هاي درمانی بالا اثري بر درمان آنها نداشته باشد و نشانه هاي آنها از بین رفته نباشد پزشک انجام جراحی را پيشنهاد خواهد کرد. جراحی سبب میشود که فضای بیشتری برای عصب در بخشي که فشرده شده است تشكيل شود و اين امكان وجود دارد كه پزشک دیسکی که دچار پارگی شده را خارج نماید. بيشتر افراد تقريبا ۸۰ الي ۹۰ درصد بدون جراحی درمان می شوند.
خلاصه
التهاب عصب سیاتیک (یا درد سیاتیک) یکی از شایع‌ترین مشکلات عصبی است که معمولاً به دلیل فشار بر روی عصب سیاتیک (Sciatic Nerve) ایجاد میشود. عصب سیاتیک بلندترین و ضخیم‌ترین عصب بدن است که از ناحیه کمر شروع شده و از طریق باسن و پاها ادامه می‌یابد. هنگامی که این عصب تحت فشار قرار میگیرد، درد، التهاب و تحریک عصبی ایجاد میشود که به آن “سیاتیک” یا ” فشردگی عصب سیاتیک” گفته میشود.
علل فشار بر عصب سیاتیک
برآمدگی یا پارگی دیسک کمر
تنگی کانال نخاعی
آرتروز مفاصل فاست مهره ای
سندرم پیریفورمیس
آسیب‌های ناشی از حوادث، فعالیت‌های سنگین یا حرکات نادرست به عصب سیاتیک
حمل بار سنگین یا وضعیت نادرست بدن
عوامل دیگر مانند تومورها،عفونت‌ها وبارداری (به دلیل وزن اضافی و تغییرات وضعیت بدن)
علائم التهاب عصب سیاتیک
درد: درد معمولاً از ناحیه کمر شروع شده و به باسن و پاها امتداد می‌یابد. این درد میتواند تیز، سوزش‌آمیز یا حتی برق‌گیر (Electric Shock-like) باشد.
سرفه یا عطسه: این اعمال می‌توانند درد را تشدید کنند.
بی‌حسی یا خواب‌رفتگی: در ناحیه پا یا انگشتان پا احساس بی‌حسی یا خواب‌رفتگی ممکن است وجود داشته باشد.
ضعف عضلانی: ضعف در عضلات پا یا دشواری در حرکت دادن پا ممکن است اتفاق بیفتد.
مشکل در ایستادن یا راه رفتن: در موارد شدید، فرد ممکن است قادر به ایستادن یا راه رفتن بدون درد نباشد.
تشخیص فشردگی عصب سیاتیک
برای تشخیص دقیق فشار بر عصب سیاتیک، پزشک معمولاً اقدامات زیر را انجام می‌دهد:
معاینه فیزیکی:
بررسی نقاط دردناک، قدرت عضلانی و حس پاها.
تست‌های عصبی:
آزمایش‌هایی مانند تست (Straight Leg Raise Test) برای بررسی واکنش عصب سیاتیک.
تصویربرداری:
MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی): برای بررسی وضعیت دیسک‌ها و عصب‌ها.
CT Scan (توموگرافی کامپیوتری): برای بررسی ساختار استخوانی و نرم‌بافت‌ها.
X-Ray: برای بررسی وضعیت استخوان‌ها.
الکترومیوگرافی (EMG):
بررسی عملکرد عصب‌ها و عضلات.
درمان التهاب عصب سیاتیک
درمان فشردگی عصب سیاتیک به شدت علائم و علت اصلی بستگی دارد. این درمان‌ها شامل موارد زیر هستند:
درمان غیر جراحی:
استراحت و مدیریت فعالیت
فیزیوتراپی
داروها:
ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن.
داروهای ضد تشنج برای کاهش درد عصبی.
تزریق کورتیزون
کشش ستون فقرات (Spinal Manipulation)
درمان جراحی:
در صورتی که درمان‌های غیر جراحی موثر نباشند و علائم شدید باشند، جراحی ممکن است ضروری باشد.
هنگامی که باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر درد شدید و مداوم باشد.
اگر ضعف عضلانی یا بی‌حسی در پاها ایجاد شود.
اگر مشکلات کنترل مثانه یا روده (مانند ناتوانی در کنترل ادرار یا مدفوع) ایجاد شود. این علائم می‌توانند نشانه سندرم کودا اکوینا (Cauda Equina Syndrome) باشند که نیازمند مداخله فوری است.
پیشنهاد نهایی: اگر علائم شما جدی است یا بهبود نمی‌یابد، حتماً با یک متخصص ارتوپد یا نورولوژیست مشورت کنید.
سخن پایانی
گرفتگی رگ سیاتیک پدیده‌ای است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان با درد، بی‌حسی و اختلال در حرکت مواجه کرده است. شاید تصور کنید یک درد گذراست، اما اگر به درستی درمان نشود، به مرور زمان میتواند زندگی روزمره‌تان را تحت‌الشعاع قرار دهد. این درد معمولاً با نشانه‌هایی همچون سوزش در پا، تیر کشیدن از باسن تا پاشنه و محدودیت در ایستادن یا نشستن همراه است.
تصور کنید روزی فرا برسد که حتی راه رفتن ساده هم برایتان دشوار شود. این نگرانی ممکن است واقعی شود، اگر برای درمان اقدام نکنید. اما خبر خوب این است که با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، می‌توان جلوی پیشرفت این وضعیت را گرفت.
ما در کلینیک خود با بهره‌گیری از تخصص پزشکان باتجربه، فناوری‌های پیشرفته و روش‌های درمانی کم‌تهاجمی، آماده‌ایم تا به شما برای بازگشت به زندگی بدون درد کمک کنیم.
همین حالا قدم اول را بردارید؛ مشاوره با متخصص میتواند تفاوت بزرگی در کیفیت زندگی شما ایجاد کند. آنچه امروز اقدامی ساده به نظر می‌رسد، فردا نجات‌بخش سلامتی‌تان خواهد بود.
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو