دوران بارداری با تغییرات شگفت‌انگیز در بدن همراه است؛ اما برخی از این تغییرات می‌توانند نگران‌کننده باشند. یکی از شکایت‌های رایج میان زنان باردار، بی‌حس شدن دست‌ها، به‌ویژه هنگام خواب یا در ابتدای روز است. این وضعیت ممکن است نشانه‌ای از فشرده شدن عصب مدیان در مچ (سندرم تونل کارپ) یا نتیجه تورم بافت‌ها در اثر احتباس مایعات باشد. گاهی هم کم‌خونی یا اختلالات تیروئید در بارداری در این زمینه نقش دارند. آنچه اهمیت دارد، تشخیص به‌موقع و افتراق علت بی‌ضرر از موارد نیازمند درمان است. مراجعه به دکتر برای درد دست در این دوره می‌تواند از پیشرفت علائم یا آسیب‌های عصبی بلندمدت جلوگیری کند. اگر احساس سوزن‌سوزن شدن یا کاهش قدرت در دستان خود دارید، نباید آن را ساده تلقی کنید. مشورت با پزشک متخصص، گامی کلیدی در مسیر بارداری سالم‌تر و ایمن‌تر خواهد بود. اگر به دنبال پاسخ سوال ” برای بی حسی دست به چه دکتری مراجعه کنیم ” هستید با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
مهم‌ترین علت بی‌حس شدن دست در بارداری چیست؟
رایج‌ترین دلیل بی‌حس شدن یا گزگز دست‌ها در دوران بارداری، سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome) است. در این وضعیت، عصب میانی یا مدیان که از مچ عبور می‌کند تحت فشار قرار می‌گیرد. علت اصلی این فشار، احتباس مایعات و تورم بافت‌ها در دوران بارداری است.در شرایط عادی، تونل کارپال فضایی باریک است که عصب میانی و تاندون انگشتان از آن عبور می‌کنند. در دوران بارداری، تجمع مایعات در بافت‌ها می‌تواند باعث تورم و فشار بر این عصب شود و علائمی مانند:
- بی‌حسی یا گزگز در انگشت شست، اشاره و میانی
- درد در کف دست یا مچ
- کاهش قدرت گرفتن اشیا با دست را به همراه داشته باشد.
نکات مهم:
- این حالت معمولاً در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری شایع‌تر است.
- معمولاً با زایمان و کاهش تورم بهبود پیدا می‌کند.
- در صورت شدید بودن علائم، پزشک ممکن است توصیه به استفاده از آتل مچ دست یا درمان‌های دیگر کند.
سایر علل احتمالی بی‌حسی دست در بارداری
گرچه سندرم تونل کارپ شایع‌ترین علت است، اما بی‌حسی دست ممکن است دلایل دیگری نیز داشته باشد، از جمله:
کمبود ویتامین‌ها (مثل ویتامین B12 یا فولات)
کمبود این ویتامین‌ها می‌تواند باعث اختلال در عملکرد عصبی شود و علائمی مانند بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن ایجاد کند.
فشار بر عصب رادیال یا اولنار
به دلیل وضعیت خواب یا نشستن خاص، ممکن است فشار بر اعصاب دیگر دست وارد شود که باعث بی‌حسی یا ضعف عضلانی می‌شود.
دیابت بارداری
اگر باردار دچار دیابت شود، ممکن است دچار نوروپاتی محیطی شود که باعث بی‌حسی و گزگز در اندام‌ها می‌شود.
پره اکلامپسی (Preeclampsia)
در پره اکلامپسی، اختلالات گردش خون و تورم شدید ممکن است منجر به علائم عصبی از جمله بی‌حسی شود، هرچند این علامت کمتر شایع است.
کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)
کم‌کاری تیروئید در بارداری هم ممکن است باعث علائم عصبی و بی‌حسی شود.
تغییرات هورمونی و احتباس مایعات کلی بدن
که در برخی موارد باعث فشار و تحریک اعصاب محیطی می‌شود.
آیا بی‌حسی دست در بارداری خطرناک است؟
در اکثر موارد، بی‌حسی دست در بارداری خفیف، گذرا و غیر خطرناک است و بعد از زایمان خودبه‌خود برطرف می‌شود. با این حال، در موارد زیر باید حتماً با پزشک مشورت کرد:
- درد شدید یا بی‌حسی مداوم
- ضعف دست یا عدم توانایی در نگه‌داشتن اشیا
- بی‌حسی همراه با تورم غیر عادی صورت یا پاها
- علائم دیگر مانند تاری دید، سردرد شدید یا سرگیجه (ممکن است نشانه فشار خون بالا باشد)
روش‌های درمان و کاهش بی‌حسی دست در بارداری
بی‌حسی یا گزگز دست در بارداری، به‌ویژه در سه‌ماهه دوم و سوم، یکی از شایع‌ترین مشکلات است که بسیاری از زنان باردار با آن مواجه می‌شوند. این علامت اغلب به دلیل سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome) ایجاد می‌شود که ناشی از تورم بافت‌های اطراف مچ دست و فشار بر عصب مدیان (Median Nerve) است. در ادامه به روش‌های درمان و کاهش بی‌حسی دست در بارداری پرداخته می‌شود:
روش‌های غیردارویی و طبیعی برای کاهش بی‌حسی دست
استراحت و کاهش فعالیت‌های تکراری دست
از حرکات تکراری مچ دست (مثل تایپ کردن، استفاده از موس، تلفن همراه) کم کنید.
هر 30-60 دقیقه یک استراحت کوتاه داشته باشید.
استفاده از ارتوز (بند مچ دست)
استفاده از بند مچ دست (Wrist Splint)، به‌ویژه شب‌ها، می‌تواند مچ دست را در وضعیت مناسب نگه دارد و فشار بر عصب را کاهش دهد.
این بند باید مچ دست را در حالت صاف (نه خم شده) نگه دارد.
تغییر وضعیت خواب
از خوابیدن روی دست‌ها یا فشار دادن آن‌ها خودداری کنید.
اگر دست‌ها را بالاتر از سطح قلب قرار دهید (مثلاً با بالا گرفتن دست روی بالش)، می‌تواند ادم را کاهش دهد.
ورزش و حرکات کششی مچ دست
حرکات کششی ساده مچ دست و انگشتان را چندین بار در روز انجام دهید:
دست را صاف کنید و کف دست را به سمت جلو نگه دارید، سپس با دست دیگر آن را به سمت پایین بکشید.
دست را در حالت قایقی (کف دست به سمت جلو) نگه داشته و کمی کشش ایجاد کنید.
این حرکات گردش خون را بهبود می‌بخشد.
کاهش مصرف نمک
نمک باعث نگه‌داشت آب در بدن و افزایش تورم می‌شود.
مصرف غذاهای فرآوری‌شده و نمک را کاهش دهید.
افزایش گردش خون
دست‌ها را به‌صورت دوره‌ای بالاتر از سطح قلب نگه دارید.
دست‌ها را تکان دهید یا حرکات “تکان دادن برف روی دست‌ها” انجام دهید تا ادم کاهش یابد.
ماساژ ملایم مچ دست
ماساژ ملایم از مچ دست به سمت شانه می‌تواند به کاهش ادم و بهبود گردش خون کمک کند.
استفاده از یخ یا کمپرس سرد
قرار دادن کمپرس سرد روی مچ دست برای 10-15 دقیقه می‌تواند التهاب و تورم را کاهش دهد.
درمان‌های دارویی (با نظر پزشک)
معمولاً در بارداری از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (مثل ایبوپروفن) پرهیز می‌شود.
در موارد شدید، پزشک ممکن است تزریق کورتون (کورتیکواستروئید) را در ناحیه تونل کارپال در نظر بگیرد که معمولاً ایمن و مؤثر است.
هرگونه دارو فقط با تجویز پزشک مصرف شود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست می‌تواند تمرینات تخصصی، تکنیک‌های کاهش ادم و روش‌های تنظیم وضعیت بدن را آموزش دهد.
درمان‌هایی مانند اولتراسوند یا تحریک الکتریکی عصبی (TENS) نیز در موارد خاص مفید است.
توصیه‌های کلی
بی‌حسی دست در بارداری معمولاً موقتی است و پس از زایمان به تدریج بهبود می‌یابد (معمولاً چند هفته تا چند ماه).
اگر علائم شدید باشد (مثل ضعف عضلات دست، افتادن اشیاء، بی‌حسی دائمی)، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا از علل دیگر (مثل مشکلات ستون فقرات یا دیابت بارداری) اطمینان حاصل شود.
ورزش ساده برای کاهش بی‌حسی دست‌ها
این چند ورزش ساده می‌توانند به کاهش بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن دست‌ها به خصوص در سندرم تونل کارپ کمک کنند و فشار روی عصب مدیان را کم کنند:
ورزش‌های ساده برای کاهش بی‌حسی دست‌ها
حرکت کششی مچ دست (Wrist Stretch):
بازوی خود را صاف جلو بگیرید، کف دست رو به پایین باشد.
با دست دیگر انگشتان دست را به آرامی به سمت پایین (به سمت زمین) بکشید تا احساس کشش در مچ و ساعد کنید.
۲۰ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید، سپس رها کنید.
این حرکت را ۳ بار در روز و برای هر دست انجام دهید.
حرکت خم و راست کردن مچ (Wrist Flexion and Extension):
بازوی خود را روی میز قرار دهید، کف دست رو به پایین یا بالا باشد.
مچ دست را به آرامی به سمت بالا و سپس به سمت پایین خم کنید.
هر حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
حرکت باز و بسته کردن مشت (Fist Opening and Closing):
دست خود را مشت کنید به طوری که انگشتان به آرامی خم شده باشند.
سپس انگشتان را باز کنید و تا جای ممکن صاف نگه دارید.
۱۰ بار تکرار کنید.
حرکت لرزشی دست (Nerve Gliding Exercise):
بازوی خود را دراز کنید و کف دست را به سمت بالا نگه دارید.
انگشتان را باز و بسته کنید و مچ را به آرامی به سمت بالا و پایین حرکت دهید.
این حرکت به آزادسازی فشار روی عصب کمک می‌کند.
نکات مهم:
- این ورزش‌ها را به آرامی و بدون درد انجام دهید.
- اگر درد یا ناراحتی شدید داشتید، ورزش را متوقف کرده و با پزشک مشورت کنید.
- استفاده از آتل مچ دست هنگام خواب هم می‌تواند کمک‌کننده باشد.
نکته مهم: انتخاب پزشک باتجربه برای ارزیابی
اگر بی‌حسی شدید یا مداوم باشد، یا علائم در هر دو دست وجود داشته باشد، بسیار مهم است که به پزشک ارتوپد یا نورولوژیست مراجعه کنید. یک پزشک دقیق و با تجربه می‌تواند با بررسی علائم، انجام آزمایش خون (بررسی دیابت یا کمبود ویتامین) یا تست نوار عصب، علت دقیق را مشخص کند. انتخاب پزشک مجرب نه‌تنها باعث تشخیص سریع‌تر می‌شود، بلکه از انجام درمان‌های اشتباه یا طولانی جلوگیری می‌کند.
سوالات پرتکرار
آیا بی‌حسی دست‌ها بعد از زایمان خوب می‌شود؟
بله، در بیشتر موارد علائم ظرف چند هفته تا چند ماه پس از زایمان برطرف می‌شود.
آیا می‌توان در دوران بارداری عمل جراحی تونل کارپ انجام داد؟
فقط در موارد شدید و مقاوم به درمان، و معمولاً بعد از زایمان انجام می‌شود.
آیا فیزیوتراپی در دوران بارداری برای این مشکل مجاز است؟
بله، فیزیوتراپیست‌های آشنا با دوران بارداری می‌توانند برنامه‌های ایمن و مفید ارائه دهند.
کلام آخر
علت بی‌حس شدن دست در بارداری ممکن است ساده یا هشداردهنده باشد. برخی مادران تصور می‌کنند این حس فقط نتیجه فشار رحم یا خستگی است و گذرا خواهد بود. اما نادیده گرفتن آن می‌تواند در صورت وجود آسیب عصب یا اختلال متابولیک، عواقب جدی‌تری به دنبال داشته باشد. برای مثال، سندرم تونل کارپ اگر درمان نشود، ممکن است به ضعف دائم عضلات کف دست یا اختلال در عملکرد انگشتان منجر شود. از سوی دیگر، کاهش خون‌رسانی یا کم‌خونی نیز ممکن است نشانه‌هایی مشابه ایجاد کند و به سلامت عمومی جنین و مادر لطمه وارد کند.
مهم است به‌جای خوددرمانی یا صبر بی‌جا، از تجربه پزشک متخصص بهره ببرید. با مراجعه به یک دکتر برای درد دست که با شرایط خاص بارداری آشنایی دارد، می‌توانید با اطمینان خاطر راه‌حل مناسب و کم‌خطری بیابید. روش‌هایی مثل فیزیوتراپی، بستن مچ‌بند شبانه یا اصلاح وضعیت خواب می‌توانند بسیار مؤثر باشند. گاهی تنها با چند اصلاح ساده در سبک زندگی، از مشکلات پیچیده بعدی پیشگیری می‌شود. برای حفظ سلامت دستانتان در این دوران حساس، مشورت را به تعویق نیندازید.
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو