ستون فقرات کمر

ستون فقرات کمر؛ تشخیص و درمان آسیب‌های پیش رونده و ناراحت کننده

ستون فقرات از مهم‌ترین اجزای سیستم اسکلتی و عضلانی است که بسیاری از حرکات ما در طول شبانه روز به آن وابسته است. ستون فقرات کمر نیز بخشی از ستون مهره‌ها است که دارای 5 مهره استخوانی می‌باشد.

این ناحیه فشار زیادی ناشی از وزن انسان را تحمل می‌کند و به همین دلیل در اثر کار و فعالیت زیاد، ورزش‌های سنگین، پوستچرال‌ها یا وضعیت بدنی نامناسب هنگام فعالیت، دچار آسیب‌های زیادی ازجمله انحراف، دیسکوپاتی‌های کمری و … می‌شود که همه این موارد باید توسط دکتر دیسک کمر باتجربه در یک مرکز تخصصی ارتوپدی ارزیابی و درمان شوند.

شناخت کلی از آناتومی ستون فقرات کمر

در خصوص آناتومی ستون فقرات کمر باید گفت ستون مهره‌های کمر یک ساختار اسکلتی و عضلانی پیچیده است که از شبکه‌ای شامل مفاصل، رباط‌ها، عضلات و … تشکیل می‌شود و شناخت همه این موارد به‌صورت تخصصی و جزئی در این مقاله نمی‌گنجد؛ اما هدف ما ایجاد دیدگاهی صحیح در مورد این ناحیه از بدن است تا بتوانید بهتر با آن رفتار کنید و از مشکلات عدیده ستون مهره‌ها تا حد ممکن جلوگیری نمایید.

ستون مهره‌های کمر به قسمت تحتانی کمر گفته می‌شود که از زیر آخرین مهره ستون فقرات قفسه سینه (T12) شروع می‌شود و در قسمت بالای ستون مهره‌ها خاجی یا ساکروم (S1) خاتمه می‌یابد.

اکثر افراد دارای 5 مهره کمری هستند (L1-L5) ولی ممکن است در برخی افراد 6 مهره از ستون مهره‌ها در این قسمت قرار داشته باشد. نام‌گذاری مهره‌های ستون فقرات به این شکل است که هر مهره ستون فقرات کمری از بالا تا پایین با شماره‌گذاری‌هایی به شکل L1 تا L5 خوانده می‌شوند.

بدنه‌های هرکدام از مهره‌های ستون فقرات، ساختاری بلوک مانند دارد که به‌صورت استخوان‌های متراکم بزرگ و ضخیم هستند. از ناحیه جلو (قدامی)، ساختار مهره گرد به نظر می‌رسد. بااین‌حال، ساختار استخوان خلفی یعنی از دید پشت متفاوت است که لامینا، ساقه‌ها و فرآیندهای استخوانی از پشت بدنه مهره بیرون می‌آیند. این قوس‌های مهره‌ای درواقع کانال ستون مهره‌ها توخالی جهت قرارگیری ساختارهای اعصاب کمری و دم‌اسبی را ایجاد می‌کنند.

لامینا، صفحه‌ای استخوانی و نازک است که از کانال نخاعی محافظت می‌کند. افراد مبتلا به‌نوعی آسیب ستون مهره‌ها کمر به نام تنگی کانال نخاعی معمولاً بدین‌جهت تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند تا این ناحیه را ترمیم کنند و به این عمل لامینوتومی فشاری یا لامینکتومی گفته می‌شود. در این جراحی بخشی از تمام لامینا که آسیب‌ دیده برداشته می‌شود تا فضای اطراف آن بزرگ‌تر شده و فشار از روی اعصاب برداشته شود.

ساختارهای متعددی در ستون فقرات کمر ممکن است باعث کمردرد شوند که از آن جمله می‌توان به ریشه‌های عصبی که از ستون مهره‌ها خارج می‌شوند، دیسک‌های بین مهره‌ای، مفاصل فاست، استخوان‌های مهره‌ای و ماهیچه‌های ستون مهره‌ها و … اشاره نمود.

بسیاری از شرایط آسیب‌های ستون مهره‌های کمر نیز به هم مرتبط هستند. به‌عنوان‌مثال، وقتی مفصل فاست دچار بی‌ثباتی می‌شود، ممکن است دژنراسیون دیسک اتفاق بیفتد که به نوبه خود می‌تواند ریشه‌های عصبی را تحت ‌فشار و تحریک قرار دهد و درد و التهاب را در نواحی مربوطه ایجاد نماید.

ازآنجاکه بسیاری از آسیب‌های ستون مهره‌های کمر پیش‌رونده هستند، شناخت این ناحیه و مشکلاتی که ممکن است برای آن پیش بیاید، بسیار مهم می‌باشد تا منجر به عوارض سخت و دائمی نشود. در ادامه با ما همراه باشید تا اطلاعات بیشتری در مورد ستون مهره‌ها کمر به شما بدهیم.

آسیب‌های ستون فقرات کمر

همان‌طورکه در بخش قبلی نیز توضیح دادیم، آسیب‌های مختلفی ممکن است در ستون مهره‌های کمر ایجاد شود و باعث درد و ناراحتی بیمار گردد. از مهم‌ترین این آسیب‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• مشکلات عضلانی

کشیدگی یا پارگی عضلات در ناحیه ستون مهره‌های کمر معمولاً به دلایلی مانند بلند کردن اجسام سنگین، Over use یا استفاده بیش‌ازحد از ستون مهره‌ها مانند خم شدن مداوم، پوستچرال نامناسب بدن و … رخ می‌دهد. این آسیب می‌تواند باعث دردهای خفیف، متوسط یا شدید شود و همچنین اسپاسم‌های کمری می‌تواند مربوط به این عضلات باشد. عدم فعالیت بدنی کافی نیز می‌تواند این آسیب را ایجاد نماید.

• تخریب دیسک‌های کمری

دیسک‌های بین مهره‌ای مانند پدهای اسفنجی محافظی هستند که مثل یک ضربه‌گیر بین هر دو مهره از مهره‌های ستون فقرات کمر عمل کرده و حرکت مهره‌ها بدون اصطکاک را آسان می‌کنند. تخریب دیسک و نشت ماده ژل‌مانند آن به بیرون می‌تواند درد در فضای دیسک و کمردردهای موضعی را ایجاد نماید.

فتق دیسک کمر همچنین ممکن است منجر به آسیب‌های عصبی شده و دردهایی مانند سیاتیک را ایجاد نماید و همچنین علائم پاراستزی مانند احساس گزگز، مورمور، سوزن‌سوزن شدن، بی‌حسی یا ضعف در نواحی مرتبط مانند لگن، باسن، پاها و حتی تا انگشتان پا تجربه گردد.

درواقع در طی فتق دیسک، محتویات داخلی نرم دیسک (نوکلئوس پالپوزوس) به پوشش خارجی آن (آنولوس فیبروزوس) فشار وارد خواهد کرد که ماده خارج ‌شده یا جابه‌جایی دیسک می‌تواند بر اعصاب عبوری مجاور نیز فشار وارد کند و این علائم را ایجاد نماید.

• اسپوندیلولیستزیس

لغزش رو به جلوی یک مهره بر روی مهره زیرین آن اسپوندیلولیستزیس نامیده می‌شود. لغزش اغلب در کمر در L4-L5 و یا L5-S1 با توجه به درجه بالایی از استرس مکانیکی در این منطقه رخ می‌دهد. اگر این حالت ریشه‌های عصبی عبوری را نیز تحت ‌فشار قرار دهند، می‌تواند منجر به سیاتیک شود.

• آرتروز

استئوآرتریت مفصل فاست به سایش و پارگی مربوط به افزایش سن اشاره دارد که باعث می‌شود غضروف پوشاننده مهره‌ها فرسوده شده و تحلیل روند. این اصطکاک زیاد می‌تواند خارهای استخوانی (رشد غیرطبیعی استخوان) و التهاب مفصل‌ها را ایجاد نماید که باعث آرتروز کمر در محدودیت دامنه حرکتی ستون مهره‌های کمر می‌شود.

اگر خار استخوانی روی عصب نخاعی گیر کند، دردهای رادیکولار یا سیاتیک نیز ممکن است تجربه شود. استئوآرتریت مفصل فاست در بخش‌های پایینی ستون مهره‌های کمری بیشتر تشخیص داده می‌شود و مفصل L4-L5 بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

• تنگی کانال نخاعی

به باریک شدن کانال نخاعی یا سوراخ بین مهره‌های ستون فقرات، تنگی کانال نخاعی گفته می‌شود. این تنگی کانال نخاعی می‌تواند ریشه‌های عصبی را تحریک کند و فشار زیادی بر آن‌ها وارد کند که یکی از عوامل سیاتیک نیز محسوب می‌شود.

علائم آسیب به ستون مهره‌های کمر

مهم‌ترین علامت آسیب به ستون مهره‌های کمری درد در ناحیه کمر است. اگر این درد بعد از چند روز با مراقبت‌های خانگی بهبود پیدا نکرد، باید در اولین فرصت به یک ارتوپد خوب مراجعه نمایید تا ازنظر آسیب‌های ستون فقرات تحت بررسی قرار بگیرید؛ زیرا این آسیب‌ها معمولاً پیش‌رونده هستند و اگر در مراحل ابتدایی که هنوز ریشه‌های عصبی را تحت تأثیر قرار نداده‌اند، تشخیص داده شوند بسیار آسان‌تر می‌توان آن‌ها را با روش‌های غیر جراحی کنترل کرد. درصورتی‌که آسیب پیشرفت کند، ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کنید:

• احساس بی‌حسی یا ضعف در اندام تحتانی
• علائم پاراستزی مانند احساس مورمور، گزگز، سوزن‌سوزن شدن، سوزش و … در ناحیه لگن، ران، پاها و حتی تا انگشتان پاها
• دردهای کمری موضعی شدید و غیرقابل‌تحمل
• محدودیت حرکتی به دلیل درد زیاد

نحوه تشخیص آسیب‌های ستون فقرات توسط متخصص ستون فقرات و کمر

تشخیص آسیب‌های ستون مهره‌ها به عهده ارتوپدی است که تخصص و تجربه کافی در زمینه آسیب‌های ستون مهره‌ها و نحوه درمان ستون فقرات کمر داشته باشد.

پزشک ابتدا شرح ‌حالی از سابقه پزشکی شما و اتفاقات اخیر خواهد گرفت. سپس یک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد و بعد ممکن است برای تأیید تشخیص نهایی آزمایش‌هایی مانند آزمایش خون، عکس‌برداری با اشعه ایکس، ام آر آی، سی‌تی‌اسکن و … را درخواست نماید. بعد از تشخیص نهایی برنامه درمانی شما آغاز خواهد شد.

نحوه درمان ستون فقرات کمر

روش‌های بسیار زیادی برای درمان ستون فقرات کمر وجود دارند که شامل دو گروه روش‌های غیر جراحی و روش‌های جراحی هستند. انتخاب بهترین روش به‌ شدت آسیب، نظر متخصص ستون فقرات و کمر و شرایط سلامت بیمار بستگی دارد.

همچنین هرچه زودتر آسیب‌های ستون فقرات تشخیص داده شوند، بدن بیمار پاسخ بهتری به روش‌های درمانی غیر جراحی می‌دهد.

ازجمله روش‌های غیر جراحی می‌توان به دارودرمانی، حرکت‌درمانی، فیزیوتراپی، تزریق شل کننده‌های عضلانی و تزریق اوزون و کورتون اشاره نمود؛ اما درصورتی‌که بدن فرد به این درمان‌ها پاسخ مناسب ندهد و احتمال آسیب‌های عصبی دائمی مانند عدم کنترل مثانه و روده، اختلال در عملکرد جنسی، بی‌حسی پا یا فلج پا و … وجود داشته باشد، چاره‌ای جز جراحی نیست.

سخن آخر

آسیب‌های بسیار متعددی با دلایل متفاوت اعم از استفاده بیش‌ازحد، کار سنگین، وضعیت بدنی نامناسب، افزایش سن و … می‌توانند ستون مهره‌های کمر را درگیر کنند. آنچه مهم است این است که یادتان باشد اکثر این آسیب‌ها پیش‌رونده هستند و شما باید به علائم آن‌ها توجه کافی داشته باشید.

این کار باعث می‌شود به‌موقع به ارتوپد مراجعه کنید و در صورت تشخیص به هنگام با روش‌های آسان‌تری می‌توان این آسیب‌ها را کنترل کرد، حتی طوری که تا آخر عمر نیز نیاز به جراحی نداشته باشید.

خوشبختانه در مجموعه ما نیز متخصصان حاذق و باتجربه‌ای در حال فعالیت هستند که می‌توانید جهت ارزیابی‌های کامل و اخذ بهترین تشخیص و درمان ستون فقرات کمر به این مجموعه مراجعه نمایید. جهت گرفتن نوبت برای مراجعه حضوری یا مشاوره از شماره تلفن‌های موجود در بخش تماس با ما استفاده نمایید.